Zadatek a zaliczka – jakie są różnice i co lepiej zabezpiecza?
Zarówno zadatek, jak i zaliczka dzielą ten sam cel – stanowią one dodatkowe zabezpieczenie usługodawcy lub sprzedawcy. Otrzymanie części wynagrodzenia przed rozpoczęciem pracy jest dowodem zaufania, ale też rodzajem zobowiązania kupującego – wskazuje on w ten sposób, że jego intencją jest doprowadzenie transakcji do końca.
W przypadku, gdy transakcja przebiegnie bez problemów, nie ujawnią się żadne praktyczne różnice dzielące zadatek i zaliczkę. Dopiero gdy któryś z kontrahentów się wycofa lub wymiana nie dojdzie do skutku z innego powodu, znaczenie będzie mieć wybrana na początku forma zabezpieczenia finansowego.
Zaliczka stanowi pewną część kwoty należnej za usługę lub towar. Kupujący wpłaca zaliczkę na konto sprzedającego (wykonawcy) jeszcze przed realizacją transakcji (dostarczeniem towaru lub wykonaniem usługi). Zaliczka jest formą nieuregulowaną w przepisach (w przeciwieństwie do zadatku), co oznacza, że w sytuacjach spornych (na przykład, gdy klient wymaga zwrotu zaliczki) strony będą rozstrzygały sprawę w oparciu o przepisy dot. umów wzajemnych (a konkretnie art. 410 § 2 Kodeksu Cywilnego).
Zadatek również stanowi formę zabezpieczenia transakcji, ale cechuje się bardziej precyzyjnie określonymi przepisami dotyczącymi sytuacji spornych (ma tutaj zastosowanie art. 394 Kodeksu Cywilnego). W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała, a jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Zwrot zadatku
Jeżeli któraś ze stron nie wykonała umowy – powinna otrzymać zwrot zadatku. Ponadto strona poszkodowana, która nie odstąpiła od umowy, ma prawo domagać się zwrotu wpłaconej kwoty w wysokości podwojonej, jak również odszkodowania z tytułu niewywiązania się z obowiązków.
Są jednak sytuacje, w których koniecznością jest jedynie zwrot zadatku w wysokości pierwotnej, bez obowiązku spłaty dwukrotności jego wysokości. Jest to np. rozwiązanie umowy, niewykonanie umowy z przyczyn, za które odpowiedzialność ponoszą obie strony lub sytuacja, w której niewykonanie umowy wynikło z przyczyn, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności.
Zwrot zaliczki
Jeżeli wykonawca otrzymał zaliczkę i wykonał już część obowiązków, aby wywiązać się z umowy, jednak nie jest możliwa jej całkowita realizacja z powodu rezygnacji drugiej strony lub niechęci dalszej współpracy – warto skorzystać z kompensaty, czyli potrącenia. Wykonawca powinien zwrócić zaliczkę, jednak może żądać odszkodowania za niewywiązanie się z umowy strony zleceniodawcy. Ma możliwość zdecydować się na złożenie oświadczenia o potrąceniu zaliczki z należnej kwoty.