Postępowanie zabezpieczające w sprawie cywilnej
Pomiędzy zainicjowaniem postępowania cywilnego a jego prawomocnym zakończeniem często upływa nawet kilka lat. Jednocześnie, słuszny interes osoby, która zainicjowała lub zamierza zainicjować postępowanie, wymaga udzielenia jej określonej ochrony prawnej już w danym momencie, bez konieczności oczekiwania na zakończenie się postępowania.
Zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Zabezpieczenie nie służy realizacji roszczenia, a umożliwieniu jego zrealizowania na wypadek wydania korzystnego orzeczenia dla tej strony. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Przykładem realizacji interesu uprawnionego wskutek udzielonego zabezpieczenia jest np. płatność alimentów na rzecz dziecka na czas trwania procesu rozwodowego.
Poza zakresem typowo majątkowym zabezpieczenie może odnosić się do regulacji przez sąd stosunków stron na czas trwania procesu. Takim przykładem jest zabezpieczenie w sprawach kredytów frankowych, czy generalnie kredytów powiązanych z walutami obcymi.
Dodać należy, iż żądanie zabezpieczenia na szczególne znaczenie, jeśli mamy podejrzenie, iż sytuacja dłużnika może w toku postępowania sądowego ulec pogorszeniu, stawiając pod znakiem zapytania wykonalność przyszłego orzeczenia.
Zabezpieczenie stanowi bowiem zwiększenie skuteczności postępowania cywilnego poprzez zapewnienie, że pomimo upływu czasu koniecznego do rozstrzygnięcia sprawy możliwe będzie osiągnięcie zamierzonych przez stronę celów postępowania.
Zasadniczym celem postępowania zabezpieczającego jest zapewnienie uprawnionemu elementarnej, tymczasowej ochrony prawnej niezwłocznie, bez konieczności oczekiwania na prawomocne zakończenie postępowania co do istoty sprawy. Ochrona ta może zostać osiągnięta rozmaitymi środkami.
Środki o charakterze zachowawczym mają na celu uniemożliwienie lub utrudnienie zmian status quo. Ich stosowanie jest uzasadnione w tych przypadkach, w których tymczasowe zagwarantowanie niezmienności określonego stanu rzeczy stanowi środek niezbędny do zapewnienia wykonania przyszłego orzeczenia lub osiągnięcia celu postępowania co do istoty sprawy. Przykładowo jako konserwacyjny środek zabezpieczenia wskazać można ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu czy też zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego.
Odmienny charakter przypisać należy środkom o charakterze nowacyjnym, które mają na celu zapewnienie uprawnionemu konkretnych świadczeń lub uprawnień już w czasie trwania postępowania cywilnego co do istoty sprawy. Przykładami nowacyjnych środków zabezpieczenia są m.in. zobowiązanie obowiązanego do zapłaty na rzecz uprawnionego określonej sumy pieniężnej w toku postępowania, np. o alimenty, rentę czy wynagrodzenie za pracę.